Манай хамгийн бага охин дүү минь 1-р ангид байхдаа нэгэн зохион бичлэг бичиж байсан нь тухайн үедээ миний сэтгэлийг их хөдөлгөж түүнийг зохион бичих авьяастай байж магадгүй гэж бодоод өнгөрч билээ. Өнгөрсөн жил дүүгээ шүлэг зохиогоод сургуулийнхаа тэмцээнд оролцон мөнгөн медаль авсан гэхээр нь гайхаад, гол нь манай гэр бүлийхэн дунд шүлэг зохиодог хүн бүр ч байгаагүй болохоор бүр ч гайхалтай сонсогдож байж билээ. Сая зун гэртээ очихдоо зохиосон шүлгийг нь олж уншаад тэмдэглэж авсан юм. 10 настай хүүхдийн санаанаас гарсан гэхэд бүр ч гайхмаар байсан. Тэгээд та бүхэнд сонирхуулах гээд блог дээрээ хоёр шүлгийг нь тавилаа.

Шүүмжлэл

Одоо үеийн охидууд
Овортой болж дээ
Уранхай жинсэн өмд өмсөөд
Утас, цүнхээ бусдад гайхуулан
Эрдэм номоо орхиж
Эд хөрөнгө эрдэг болжээ.
Өвөг дээдсийн үгийг сонсохгүй
Өөрөө бүхнийг хийх гэдэг болжээ.

Дараагийн энэ шүлгийг хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулж бичсэн юм билээ.

Чи чадна

Бурханаас заяасан бие чинь
Бүрэн биш ч гэлээ
Бусадтай адилхан хүсэл мөрөөдлөө
Бушуухан биелүүлэхийг эрмэлздэг биз
Эцгээс заяасан бие чинь
Эв эрүүл биш ч гэлээ
Эрдэм ном сайн сурч
Ээжийнхээ ачийг хариулах гэсэн биз
Тэнгэрээс заяасан бие чинь
Тэв тэгшхэн биш ч гэлээ
Тэнүүн сайхан сэтгэлээр
Тусалж явахыг хүссэн биз
Өөрт заяасан бие чинь
Өөгүй цэвэр биш ч гэлээ
Өргөн их ухаанаар
Өөрөө бүхнийг сурах гэсэн биз.

Топ 10 тайлбарлагдаагүй үзэгдлүүд

Шинжлэх ухаан аугаа хэдий ч өнөөг хүртэл зарим үзэгдлийг тайлбарлаж чадахгүй байгаа билээ. www.livescience.com сайтаас авсан энэхүү мэдээллийг хүргэж байна.

10. Бие ба оюун ухааны холбоо:
Эрүүл мэндийн шинжлэх ухаан оюун ухаан биенд хэрхэн нөлөөлж байгаа тухай одоо л дөнгөж ойлгож эхэлж байна. Жишээлбэл, хүмүүс зарим үед өвчний илрэл гарсан ч өөрөө аяндаа намдчихдаг, намддаг гэдэгт итгэдэг байна. Орчин үед эмийн анагааж чадсанаас хол илүү гайхамшигтай зүйл бол бие өөрөө өөрийгөө эдгээж чаддаг чадварыг одоогоор сайн тайлбарлаж чадахгүй байна.

9. Далдыг харах чадвар ба хэт мэдрэхүйн ойлголт:
Олонх хүмүүс зөн совин бол далдыг харах чадварын нэг хэлбэр, , ертөнцийн тухай эсвэл ирээдүйн тухай ер бусын мэдлэг, нууцад нэвтрэх арга зам гэдэгт итгэдэг. Судлаачид далдыг харах чадвартай хүмүүсээс сорил авч үзжээ, гэтэл үр дүн нь шинжлэх ухааны үндэслүүдтэй огт нийцэхгүй, эсвэл маш бүрхэг байдалтай гарч байв. Хэрвээ энэ үнэн бол шинжлэх ухаан далдыг харах чадварыг нотолж чадахгүй байна гэсэн үг юм.

8. Клиник үхэл ба үхлийн дараахь амьдрал.
Зарим нэг үхээд сэхсэн хүмүүс янз бүрийн ер бусын зүйлүүдтэй учирсан гэдэг, тухайлбал, ангалаар явах, гэрэл гарч ирэх, хайртай хэн нэгэнтэйгээ учрах гэх мэт. Эдгээр нь хойд нас байдаг гэдгийг илэрхийлж байж болох юм. Гэхдээ хэн ч хойд наснаас нотолгоо болох мэдээлэл, нотолгоог авчирдаггүй. Үл итгэгч нар үүнийг гэнэтийн цочиролд орсон оюун ухаан хий юм харж байна гэж үздэг хэдий ч яг энэ талаар сайн мэдэж чадахгүй байгаа билээ.

7. Танигдаагүй нисдэг биет. Энэ зүйл байдаг гэдэг нь эргэлзээгүй юм. Маш олон хүмүүс тэнгэрт нисч буй тодорхойлоход хэцүү зүйлс нисдэг тэрэгнээс авахуулаад солир ч харж байсан.

6. Déjà vu:
Франц өгүүлбэр бөгөөд аль хэдийн харсан буюу өмнө нь байсан, давтагдаж байгаа үйлдэл гэх нууцлаг сонин мэдрэмж төрөх гэсэн утгыг илэрхийлдэг. Жишээлбэл, өмнө нь гадаадад ерөөсөө аялж байгаагүй нэгэн эмэгтэй гадаад улсад очоод нэгэн байшинд орохдоо тэнд өмнө нь байсан юм шиг их дотно мэдрэмжийг мэдэрсэн гэх мэт. Déjà vu-ын зарим илрэл нь далд мэдрэмж төрөх, эсвэл өмнөх амьдрал нь зэрвэс харагдаад өнгөрөх явдал юм.

5. Сүнс.
Маш олон хүмүүс үл тангдах бүдэг дүрс, салж одсон хайрт нэгнийхээ хий дүрсийг харсаныг тэмдэглэсэн байдаг. Гэвч сүнснээс нотлогоо болчихоор ямар нэг юм үлдэггүй, нүдээр харсанаа нотолж байгаа гэрчүүд мэдээлэгдсээр л зургийг нь авсан, бур түүнтэй харилцсан гэх. Сүнс судлаачид нэг л өдөр үхэл амьдралтаи холбогдож асуултын хариуг олох болно гэж найдаж байгаа.


4. Хачирхалтайгаар алга болох.
Хүмүүс маш олон шалтгаанаар алга болдог. Ихэнх нь гэрээсээ оргодог, зарим нь осолд орсноос алга болдог бол, цөөхөн хэсэг нь хулгайлагдах юмуу алагдсан байдаг ч ихэнхдээ л олддог билээ. Энэ бол хачирхалтайгаар алга болж байгаа асуудалтай адилгүй юм. Зарим хүмүүс ямар ч ул мөргүйгээр алга болчихдог.

3. Зөн совин.
Бид үүнийг далд совин, зургаа дахь мэдрэхүй гэх мэтээр янз бүрээр тодорхойлдог хэдий ч бидэнд зөн совин ямар нэгэн байдлаар тохиолдож байсан билээ. Мэдээж хар зөнгөөрөө бий болсон мэдрэмж маань ихэнхдээ буруу байдаг /тухайлбал, агаарын хуйнд орсон онгоц чинь доошилж байгаа мэдрэмж хэр олон удаа төрдөг вэ/, гэхдээ л маш олон удаа энэ мэдрэмж үнэн юм шиг санагддаг. Хүмүүс эргэн тойрноосоо ертөнцийн тухай мэдээллийг зөнгөөрөө авч, мэдрэхүйн нэгэн адил биднийг удирддаг болохыг, эсвэл яагаад энэ тухай мэдэж байгаа, яаж мэдсэнээ ч мэдэхгүйгээр мэдчихсэн байдгийг сэтгэл судлаачид таамагласан байна. Гэвч зөн совингиин асуудлыг нотлох юмуу судлахад маш хэцүү бөгөөд магадгүй сэтгэл судлал хариултынх нь нэг хэсэг байхаа.

2. Алмас.
Олон арван жилийн турш асар том биетэй, үсээр хучигдсан хүнтэй төстэй амьтныг Алмас гэж нэрлэж, түүнийг Америкаар явж байхыг харсан гэрчүүд хааяа нэг мэдүүлсэн байдаг. Алмасыг мянга мянгаар нь үржүүлье гэсэн ч ганц ширхэг алмасыг олоогүй билээ. Агнагдсан, машинд дайрагдаж үхсэн эсвэл жам ёсоороо үхснийг ч олоогүй. Шүд ч юмуу яс ч юмуу ямар нэг нотолгоо болох зүйл байхгүй, гэрчүүдийн харснаар л нотлогддог энэ амьтны тухай зурагнууд, кинонууд нэг л амьдрал дээр бууж өгөхөөргүй байдаг.

1. Таогийн хүнгэнээн.
Шинэ Мексикийн Тао хэмээх жижиг хотын зарим оршин суугчид болон жуулчид жилийн турш үл ялиг мэдэгдэх цөлийн агаар дахь хүнгэнээнд цухалдаж, гайхширдаг байна. Таогийн оршин суугчдын зөвхөн 2-хон хувь нь л энэ чимээг сонсдог. Зарим нэг нь онцгой дуу авианаас гарч байгаа гэдэг бол нөгөө хэсэг нь хүмүүсийн хийрхэл, эсвэл ямар нэг муу ёр зөгнөсөн зүйл гэж таамагладаг. Дүнгэнэсэн чимээ, нүргээн, хүнгэнээн гэж алинаар ч тодорхойлсон бай, сэтгэл зүйн асуудал, байгалиас заяасан, эсвэл ер бусын ч бай өнөөг хүртэл хэн нь ч энэ чимээ гарч байгаа эх сурвалжийг тодорхойлж чадаагүй байгаа.

Амьддаа бие биеээ хайрла хүмүүсээ /О. Дашбалбар/

Сүүлийн үед сонин уншихаас хүртэл айдаг боллоо. Монгол оронд болж байгаа бүтэж байгаа зүйл гэж алга болоо юу даа гэмээр. Хэн нэгэн хүнийг муулсан хардсан сэрдсэн мэдээлэл ямар ч их юм бэ дээ. Нөгөө газар дор ортол нь муулаад байсан нөхөр нь цаг бусаар гэнэт үхчихээр хамгийн сайн нь байсан юм гээд л магтаад эхлэх юм. Нийгэм тэр аяараа бухимдалтай байгаа энэ үед бие биенээ хайрлах, хүндлэх гэдэг үгс бараг мартагдахнуу гэмээр болсон юм шиг санагдаж байна. Тэгээд Дашбалбар агсаны доорхи шүлэгийг блогтоо орууллаа.

Амьддаа бие биеээ хайрла хүмүүсээ
Алив сайхнаа бусдаас битгий харамла
Хэрэггүй үгийн зэвээр зүрхийг минь бүү шархлуул
Хэн нэгнийгээ харанхуй нүх рүү битгий түлх
Архинд орсон нэгнийгээ шоолж бүү инээ
Аяа чиний аав чинь ч байж мэднэ шүү
Амжиж чи өөрөө алдарын зэрэгт хүрсэн бол
Аз жаргалын хаалгыг бусаддаа нээж өг
Ачийг чинь тэд бас бүү мартаг
Ганц сайхан үгээр дутаж яваа хүнд
Гарцаагүй түүнийг нь олж хэл
Гадаа нартай ч гэрт хүйтэн өдөр
Газар дээр нэг бус удаа тохиолдоно
Чамд дурласан сайхан хөвгүүнийг
Чин хатуу үгээр битгий гомдоо бүсгүй минь
Чамайг хайрласных нь хариуд хайрла
Чамаас сайхан хүүхэнд ч дурлаж болох шүү
Бидний амьдрал ав адилхан
Бидний хоолой дээр үг хүртэл нэг янзаар зангирч
Бидний хацар дээр нулимс хүртэл нэг янзаар бөмбөрч
Бидний зам дээр ав адилхан учрал тохиолдоно.
Бүсгүйн доголон нулимсыг асуулгүйгээр арчиж өг
Бүдэрч унасан хүүхдийг дээр өргөн аргад
Өнөөдөр чи инээж нөгөөдөх нь уйлдаг ч
Өөр нэг өдөр чи гуньж цаадах нь дуулна
Өлгий авс хоёрыг хүн бүхэн дамждаг болохоор
Өөр юу ч хэрэггүй, бие биеээ л хайрла
Өргөн хорвоод хүн хайраар л дутаж болохгүй
Аз жаргалыг би хүний сэтгэлийн галаар төсөөлдөг болохоор
Амьд явахыг би бусдад хайраа түгээхийн нэр гэж бодном
Аз жаргалыг би бусдаас хайр хүлээхийн нэг гэж ойлгоном.

Амралтын энэ өдрийг их сайхан өнгөрүүллээ шүү. Үдээс хойш 2 цаг гээд хотын хамгийн зүүн хэсэгт орших шувууны парк явлаа. Гадаа хэдийгээр хурц нартай байсан хэдий ч шувууны парк руу ороход битүү ногоон ой мод өөдөөс угтаж сэрүү татаад л, төрөл бүрийн сонин хачин шувуудыг харан сэтгэлээ баясгаж зураг авч явахад сайхан байлаа. Тэндээс гараад ойролцоо байдаг гэж сонсож байсан *Сингапурын шинжлэх ухааны төв* руу очиж үзүүлэнгүүдийг нь сонирхов. Өмнө нь очиж үзье гэж бодоод байсан хэрнээ хол болохоор нь залхуураад явахгүй байсан би өнөөдөр тэр хавьд очсоных бөөндүүлээд үзээд дуусгачих гэсэн 6 цагт хаадаг байсныг мэдсэнгүй. Ороод удаагүй 3,4хэн танхимаар явж байтал уучлаарай хаах цаг боллоо гээд танхимуудын гэрэл унтраад машинууд нь ажиллахаа больчихдог байна, тэгээд шинжлэх ухааны төвийг бүрэн үзэж чадсангүй ээ. Дараа л эртхэн очихоос.
Физик, хими, математек гээд л шинжлэх ухаануудын хуулиудын /миний явсан танхимууд нь л энэ хэд, бусад танхимаар явж амжсангүй./ бодит амьдрал дээрх үзэгдэлийг үзүүлэнгээр гарган, бид өөрсдөө тухайн процесс яаж явагддаг болохыг туршиж үзэж болохоор тавигдсан байгаа нь, байгалийн үзэгдлүүд болох хар салхи, газар хөдлөлт, галт уул дэлбэрэлтийн процессыг үзүүлэнгээр гарган, үзэгчид түүнийг гараар барьж, нүдээр үзэж, чихээр сонсож болохоор байсан зэрэг нь энэ чиглэлийн хичээл үзэж байгаа 10 жилийн сурагчид хичээлээ ойлгоход туслах төдийгүй, бусад хүмүүст ч бас сонирхолтой юм билээ. Тийм болоод ч тэрүү тэнд хүүхдүүд их байсан.
Манай 10 жилийн сургалтын системд физик гэхэд л чөлөөт уналтын хууль g коеффицент гээд хэд ч билээ тоо заагаад цээжлүүлээд л, дулааны, хүчний гээд л баахан онол заагаад бодлого бодуулаад л байдаг юу ч ойлгож чадахгүй, тэр нь амьдралд дээр байдаг ч юмуу хэрэгтэй ч юмуу хэрэггүй ч юмуу бүү мэд тэгээд л төгсдөг шүү дээ. Олон хүүхдүүд математик, физик, химийн хичээлийг үзэн ядсаар сургуулиа төгсдөг болов уу. Хэрэв манай хичээлүүд практиктайгаа уялддаг, иймэрхүү үзүүлэн таниулах материал байдаг бол сургуульд сурч байгаа олон ҳүүхдүүд хичээл-онол хэмээх мангасаас айхгүй болох байхдаа гэж бодож байлаа.